Feliks Teodor Widy- Wirski „ Jakub”, „Rosław”

Feliks Teodor Widy s. Józefa i Matyldy z d. Kleczko ur. 11 VII 1907 roku we Lwowie. Ojciec był mierniczym, matka zmarła na gruźlicę, gdy był jeszcze niemowlakiem (1908). Ojciec ożenił się powtórnie z Haliną Ryżewicz. Z tego małżeństwa pochodził brat Władysław.

Szkołę powszechną ukończył w warunkach domowych

Uczy się w gimnazjum w Strzyżowie. W 1922 przenosi się z rodziną do Grudziądza, gdzie należy do Związku Harcerstwa Polskiego, a później do Brodnicy, gdzie kończy gimnazjum (1925 matura).

W 1925 r. rozpoczyna studia na Uniwersytecie w Poznaniu, wydział lekarski. W 1931r. uzyskuje dyplom dr medycyny.

W 1925 zostaje członkiem Organizacji Młodzieży Narodowej . W 1927 w wyniku zjednoczenia z innymi grupami, przekształconej w Związek Polskiej Młodzieży Demokratycznej, gdzie zostaje wciągnięty do grupy tzw.” Zet-u” lub Koła Braterskiego, wewnętrznej i elitarnej grupy. Na terenie Uniwersytetu Poznańskiego zostaje wybrany prezesem ZPMD, funkcję tą pełni do 1930r. W tym czasie poznaje się z J. Stachniukiem, także członkiem ZMPD (1928). W roku akademickim 1929/1930 zostaje wybrany na Prezesa Wydziału Wykonawczego Szkół Wyższych ZPMD w Poznaniu. Pełnił także funkcję redaktora pisma ZPMD w Poznaniu „ Życie Uniwersyteckie”,. Pod koniec 1929 podejmuje praktyki lekarskiej w Zakładzie dla Umysłowo Chorych w Owińskach.

Od jesieni 1928 rozpoczął współpracę z Wydziałem Bezpieczeństwa Urzędu Wojewódzkiego, którą przerwał w 1930r. przestając być prezesem ZPMD.

W 1930 r napisał „Prądy ideowe w Rzeczypospolitej Akademickiej: spostrzeżenia i uwagi”, wydanej przez Okręg Poznańskiego Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej Szkół Wyższych R. P.

Na przełomie 1931 -1932 r. odbywa służbę wojskową w Szkole Podchorążych Sanitarnych w Warszawie. Następnie przydzielony do 58 pułku piechoty w Poznaniu, ze stopniem kapral podchorąży, pomocnik lekarza. Jednocześnie odbywa praktykę lekarską w Klinice Ginekologiczno- Położniczej i Klinice Chirurgicznej.

Przez kilka tygodni mieszkał Pucku, aby następnie przenieść się do Poznania, gdzie pracuje jako lekarz w Ośrodku Zdrowia. W 1932 r. podejmuje pracę w Szpitalu Ginekologicznym Ubezpieczalni Społecznej w Poznaniu

W 1932 przystępuje do Organizacji Drużyn Syndykalistycznych, ze względu na radykalizm, organizacja została rozwiązana przez starostwo grodzkie.

Po rozłamie w Zet, współtworzy Komitet Trzech, udostępniał swoje mieszkanie służbowe do prac redakcji pisma „Ze świata” oraz pomagał w jego kolportażu poprzez współpracę z Organizacją Drużyn Robotniczych. Jednak red. Kowalewski oskarżany o współpracę II Oddziałem Sztabu Generalnego, zaprzestał wydawania tego pisma.

Od 1933 działa w Kole Młodych Lekarzy . Od 1935 r. aż do wybuchu prowadzi prywatna praktykę ginekologiczną.

Był współzałożycielem organizacji związanej z ruchem ludowym - Polska Akademicka Młodzież Ludowa, która jednak szybko się rozpadła . Był prezesem Narodowej Partii Robotniczej-Lewica, przekształconej w Narodowe Stronnictwo Pracy (St. Mroza) i zostaje wybrany członkiem Zarządu Wojewódzkiego, a potem prezesem Zarządu Miejskiego w Poznaniu. W 1935 rozpoczął współpracę z prezydentem Poznania E. Więckowskim, polegającą na współpracy w z władzami w celu przeciwdziałania szerzeniu się komunizmu i udzielaniu informacji na temat nastrojów. Nosi pseudonim „Jakub”.

W tym samym roku pomaga w wydaniu oraz pisze wstęp do książki J. Stachniuka „Heroiczna Wspólnota Narodu( Kapitalizm epoki imperializmu a Polska)”. Później starał się swoją rolę w tym umniejszyć, twierdząc, że część nakładu zniszczył oraz, że tylko część wstępu była jego autorstwa. Choć np. S. Łoza przypisuje mu wręcz współautorstwo tej książki.

Pod koniec 1935 zaczął działać w Związku Lokatorów i Sublokatorów RP, zostając członkiem Zarządu Wojewódzkiego.

W 1936 był przewodniczącym Związku Rezerwistów na powiat poznański.

W 1938 aresztowany, pod zarzutem aborcji i spowodowania śmierci kobiety. Zwolniony z aresztu po interwencji wojewody Maruszewskiego. Skazany na 1 rok więzienia, wystąpił o kasację wyroku, jednak wybuch wojny przerwał bieg sprawy.

24 VIII 1939 otrzymuje przydział, jako podporucznik rezerwy do Szefa Sanitarnego 18 Dywizji Piechoty i wyjeżdża do Łomży, gdzie był lekarzem referentem. Po śmierci szefa sanitarnego, obejmuje jego funkcję. 15 września ranny w nogę dostaje się do niewoli (Zambrów).Po wycofaniu się Niemców, udaje się do Białegostoku, a stamtąd udaje się do rodziny zony do Kobrynia. Stamtąd udaje się do Wilna, gdzie chce podjąć pracę jako lekarz, po przejęciu miasta przez Litwinów, udaje się wraz z rodziną do Kowna, a następnie do Tallina. W XII 1939, przy próbie przedostania się promem do Sztokholmu, zostaje zatrzymany i wysłany do obozu jenieckiego w Stargardzie. W III 1940 wysłany do obozu Gross-Born, skąd jako cywila odesłano go do Generalnego Gubernatorstwa, skąd Gestapo odesłało go na Pawiak. Dzięki dokumentom lekarskim wyrobionym w Wilnie w VI 1940 zostaje zwolniony.

Po zarejestrowaniu się w Izbie lekarskiej latem 1940 otrzymuje prace lekarza w Ambulatorium warszawskiej Ubezpieczalni Społecznej. Wpierw jako lekarz domowy, a następnie jako ginekolog. Prowadzi też prywatną praktykę lekarską w domu. Od 1941 r. posługuje się fałszywymi dokumentami na nazwisko Wirski.

Od 1940 odnawia kontakt z Janem Stachniukiem.

Od 1941 pomaga wydawać pismo „Sprawa” związane ze Związkiem Syndykalistów Polskich „Wolność i Lud”, gdzie miał także pisywać .

W 1942r. po spotkaniu z Z. Felczakiem, zostaje członkiem prezydium Zarządu Głównego Stronnictwa Pracy, a po rozłamie Stronnictwa Zrywu Narodowego.

Od 1942 wspólnie z Felczakiem wydają pismo „Zryw”, pod pseudonimem Grabski wydaje broszurę „Zarys ekonomii. Wykład popularny, Warszawa 1935”.

29 VI 1943 zatrzymany w podnajmowanym gabinecie przez Gestapo, został wypuszczony.

Odcinał się od powiązań z Zadrugą, pomniejszając nawet znaczenie swojego wstępu do „Heroicznej Wspólnoty Narodu”, jednej z prac J. Stachniuka -„kilka frazesów bez wyrazu”. Choć jeszcze w 1946 roku oskarżany był, że współpracuje z Zadrugą np. poprzez umieszczanie na listach wyborczych członków Zadrugi i Zrywu(Celica, Tilgner) oraz, że w piśmie Zryw umieszczał teksty w „stylu zadrużańskim”. Mogły to być tylko bezpodstawne oskarżenia lub elementy walki o kierownictwo w Stronnictwie Pracy. Według B. Grotta, J. Stachniuk nie uważał go za członka Zadrugi. Współpracował jednak ze Stachniukiem, śladem tego jest choćby przygotowany przez Stoigniewa konspekt „Ideograf” oraz nadzieje, że przy pomocy Widego uda się wznowić wydawanie „Zadrugi” . Kontakty z zadrużanami zerwał -według B. Stepińskiego, dopiero po zapoznaniu się z memoriałem skierowanym przez Stachniuka, do W. Gomułki. Mimo wszystko to Widy, spowodował umieszczenie schorowanego Stachniuka w zakładzie leczniczym w Radości (obecnie dzielnica Warszawy)

Gdy wybucha powstanie Widy pomaga budować barykady oraz zostaje lekarzem 3. kompanii zgrupowania „Bartkiewicz” I Obwodu „Radwan AK - walczyła tam w składzie Zgrupowania kompania sformowana na bazie żołnierzy KPN, broniąca Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego przy ul. Kredytowej - oraz w szpitalu Sanitariatu Okręgu Warszawskiego AK „Bakcyl”. Miał walczyć przy ul. Wilczej, następnie bronić Politechniki. Po powstaniu wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną - ukrywał się w Podkowie Leśnej Zachodniej wraz z Z. Felczakiem. 30 listopada 1944 r. odbyła się z jego udziałem w Milanówku konferencja działaczy "Zrywu", na której uznano PKWN za jedyną legalną władzę i opowiedziano się za współpracą z komunistyczną PPR. Dwa miesiące później kierownictwo ujawniło organizację, zaś Felczak i Widy w piśmie do Sekretariatu KC PPR z 10 lutego 1945 r. zaproponował odrodzenie SP na bazie Stronnictwa Zrywu Narodowego. 19 I 1945 powraca do Warszawy.

Ukrywał w czasie wojny Żydów- aktywistkę PPR -Poswolską ”Dorota” i jej męża oraz organizował fałszywe dokumenty dla Żydów. Odznaczony po wojnie medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.

12 II 1945 zostaje mianowany wicewojewodą poznańskim, nominacje wystawiono na nazwisko Widy-Wirski. 06 VI 1945 zostaje wojewodą Poznania. Z ramienia KPN Zasiada we władzach Związku Uczestników Walki Zbrojnej o Niepodległość i Demokrację, jest też członkiem Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.

W 1945 miał deklarować chęć wstąpienia do PPR jednak zostaje skierowany do SP aby zorganizował nowe Stronnictwo Pracy, a konkurencyjnego wobec grupy K. Popiela. Występujące w literaturze pod nazwą Stronnictwo Pracy „Zryw”. Po scaleniu obu grup wchodzi w skład Zarządu Głównego. Po śmierci Z. Felczaka i wyjeździe K. Popiela zostaje wybrany pierwszym wiceprezesem Zarządu Głównego SP, a od 25 VIII 1946 prezesem.

1945 ukazuje się jego książka „ Polska i rewolucja”, jak twierdzi J. Tomasiewicz praca napisana przez J. Stachniuka, a „opublikowana pod nazwiskiem Widego”. B. Grott, wspomina o Stachniuku jako nieoficjalnym współautorze.

9 VIII 1946 roku dekretem prezydenta KRN mianowany, wiceministrem Ministerstwa Informacji i Propagandy rządzie J. Cyrankiewicza (do 11..04.47). W 1947 został Podsekretarzem Stanu w Ministerstwie Kultury i Sztuki- (do 2 IV 1948), aby objąć funkcję Podsekretarzem Stanu w Min. Żeglugi do14 VII 1950. 4 IX zostaje Dyrektorem Naczelnym Państwowego Zakładu Wydawnictw Lekarskich.

10 X 1949 ustępuje z funkcji sekretarza generalnego i występuje z SP. Z ramienia SP był posłem w Krajowej Radzie Narodowej, a także posłem na sejm w latach 1947-1950.

Zatrzymany 2 XII 1952 pod zarzutem współpracy z organami bezpieczeństwa w Poznaniu w latach 1934-39, zwolniony z aresztu w XII 1954. 22 X 1955 śledztwo umorzono, 14XI 1955r.Wiceprokurator Generalnej Prokuratury zatwierdza umorzenie. Zostaje dyrektorem Państwowego Szpitala Klinicznego nr 2 w Warszawie, podejmuje pracę naukową- habilitacja, a następnie otrzymuje stanowisko docenta etatowego. W VI zostaje zastępcą sekretarza naukowego Wydziału VI Nauk Medycznych PAN.

Od V 1961 wiceministrem Zdrowia i Opieki Społecznej do 1964. A po odwołaniu w latach 1965-70 zostaje kierownikiem stacji naukowej PAN w Paryżu, ze stanowiskiem tym związany był tytuł profesora, który otrzymał. Odwołany w 31 X 1970. W 1964 zostaje wiceprzewodniczącym Komitetu Wykonawczego Światowej Organizacji zdrowia. Od 1971 do 1981dyrektor Głównej Biblioteki Lekarskiej, 1973 mianowany profesorem nadzwyczajnym, w 1978 pełnomocnikiem do spraw naukowej informacji medycznej.

W 1956 wstępuje do PZPR i zostaje posłem na sejm 1957-65.

Od 1933 żonaty z Martą z d. Wołyncewicz ( ur. 31 V 1911 Kobryń). Dwoje dzieci: Krystyna Widy-Kierska (1 I 1936)-lekarz, docent w Instytucie Onkologii oraz Rosław( 14 VII 1944) lekarz medycyny- spec epidemiologia .

Zmarł 15 I 1982 w Warszawie, pochowany na Powązkach.

Odznaczenia;

Krzyż walecznych( 1944,1945)

Krzyż Grunwaldu III kl91945)

Krzyżem Partyzanckim (1946)

Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1946)Medal Zwycięstwa i Wolności (1946)

Sztandarem Pracy I kl.(1959),

Odznaką Honorową „Za zasługi dla Rozwoju Województwa Poznańskiego” (1964)

Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski z Gwiazdą (1964)

Medalem XXX lecia PRL (1974)

Odznaką „Zasłużonego Działacza Kultury” (1975)

Odznaką Zasłużonego Pracownika Służby Zdrowia (1976)

Brązowym Medalem „ Za zasługi dla Obronności Kraju (1979)

Krzyżem Armii Krajowej (1981)

Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata

Bibliografia:

Archiwalia:

IPN BU 01251/284 D

IPN Bu 0330/ 264

IPN BU 01974/356/J

IPN BU 00231/153/1

Literatura:

Grott B. ,Religia, cywilizacja, rozwój. Wokół idei Jana Stachniuka, Kraków 2003.

Piotrowski M., Służba idei czy serwilizm? Zygmunt Felczak i Feliks Widy-Wirski w najnowszych dziejach Polski, Lublin 1994.

Tomasiewicz J. , Po dwakroć niepokorni. Szkice z dziejów polskiej lewicy patriotycznej, Łódź 2014.

Rosołowski M. , Zryw [w:] Encyklopedia Białych Plam t.XVIII

Internet

http://www.1944.pl/powstancze-biogramy/feliks-widy,48181.html

Publikacje :  

Prądy ideowe w Rzeczypospolitej akademickiej : spostrzeżenia i uwagi, Poznań 1930.

Rozważania na temat przyszłej Polski i projekt utworzenia Narodowej Wspólnoty Tworzącej, warszawa 1942 na okładce Zarys ekonomji : wykład popularny / W. Grabski

Polska i rewolucja, Poznań 1945.

Zbiór wykładów wygłoszonych na kursie szkoleniowym w Urzędzie Wojewódzkim Poznańskim, Poznań 1946.

Z podstawowych zagadnień historii medycyny : próba wstępu do naukowej historii medycyny Waszawa 1959.

Perspektywiczne potrzeby rozwoju nauczania i nauk medycznych w Polsce : w świetle uchwały XI plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Warszawa 1963.

Diagnostyka szyjki macicy, 1964.

Rak szyjki macicy w świetle zadań masowej profilaktyki / współautor /, Warszawa 1961.

Rak szyjki macicy w świetle zadań masowej profilaktyki (współautor)1961.

Szlakiem wyzwolenia- z historii wojskowej organizacji konspiracyjnej KPN, Warszawa 1974.

Automatyzacja procesów biblioteczno-informacyjnych : rozwiązania pilotowe w Głównej Bibliotece Lekarskiej - Centrum Naukowej Informacji Medycznej, Warszawa 1976.

Wspomnienia wojewody / Feliks Widy-Wirski. Warszawa 1980.

Szlakiem wyzwolenia : wspomnienia.

Opr. Mariusz Dymek