Stępinski Bogusław "Wojsław"

                         Stępiński B - ze zbiorów J. Brueckmana

Bogusław Stępiński, s. Ignacego i Kazimiery z d. Wiśniewska, ur. 9 maja 1911r. w Łodzi brat Bolesława (również uczestnika Zadrugi). Jego ojciec był fryzjerem w Łodzi.

Po zakończeniu szkoły podstawowej, odbywa praktykę jako fryzjer. W 1930r. otrzymał tytuł czeladnika fryzjerskiego, kontynuując naukę w gimnazjum wieczorowym dla dorosłych w Łodzi, w 1933 otrzymał świadectwo dojrzałości. Ukończył także Wydział Prawa i Nauk Ekonomiczno- Społecznych Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie.

1933-35 pracuje jako reporter sportowy pisma „Republika”. Następnie rok w Starostwie Powiatowym w Łodzi jako referent administracyjny.

Pracował jako sekretarz posła Budzyńskiego z BBWR. Później w Fabryce Chemicznej „Boruta” w Zgierzu w Wydziale Personalnym. Ponieważ zakłady w Zgierzu miały znaczenie wojskowe i wydział personalny tam był prowadzony przez oficera WP może to wyjaśniać spotykanie w materiałach UB informacje jakoby S. był powiązany ze służbami II RP.

W l.1936-39 reporter „Republiki”, „Głosu Porannego” oraz redaktor miesięcznika „Zaranie”.

Prelegent Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich w Łodzi.

W 1938 nawiązuje kontakt z zespołem „Zadrugi” organizując łódzkie środowisko zadrużne a latem 1939 wizytę Jana Stachniuka w Łodzi. Przyjmuje imię „Wojsław”, w „Zadrudze” publikował jako „Bogusław Łużyca”. Do 1 IX 1939 środowisko łódzkie tworzą oprócz niego m.in.: Juszczak Franciszek, Kieszczyński Lucjan, Kwiecińska Ewa, Olczyk Edward.

We wrześniu 1939 nie zmobilizowany (nie był przeszkolony). Pierwsze miesiące okupacji nadal mieszkał w Łodzi żyjąc z handlu dorywczego m. in. mydłem.

Od jesieni 1939 kierował w Łodzi konspiracyjną grupą Stronnictwa Pracy (frakcja b. działaczy NPR, późniejszego „Zrywu”), działając wraz z Juszczakiem Franciszkiem, Kieszczyńskim Lucjanem, Kwiecińską Ewą (Szajner, „Dobroniega”), Szczepaniakiem Stanisławem(„Dobrowiest”). Grupa prowadziła m.in. nasłuch radiowy (z egzemplarza radia ukrytego przez Stępińskiego)i zbieranie informacji przydatnych dla podziemia, m. in. spisywanie adresów folksdojczy. Kontakt z Warszawą - środowiskiem SP oraz Zadrugi - utrzymywano przez „Dobrowiesta”.

Zatrzymany 23V 1940r. w Łodzi (lub 10 V) przez Gestapo, trafia do Dachau (nr więzienny 11.583). Prawdopodobnie aresztowanie nie miało związku z jego działalnością konspiracyjną, bo nie poszły za tym inne aresztowania w tym środowisku, mogło być skutkiem szerszej akcji lub ogólnego donosu. Od stycznia 1941 do 28.04.41 przebywał tam w bloku doświadczalnym „T B C_ Eksperimentalabteilung”, gdzie prowadzono na nim pseudomedyczne eksperymenty.

Następnie przewieziony 25.09 42 do Sachseuhausen- Oranienburg (nr więzienny 48.651), gdzie przebywał do 23.04 45. W Oranienburgu był fryzjerem blokowym. W obozach propagował idee zadrużne wśród więźniów, jego funkcja ułatwiała nie budzące podejrzeń kontakty z innymi więźniami. W Dachau pozyskał do swojej grupy sympatyków Zadrugi m.in. Bienieckiego Kazimierza i Weszczaka Bolesława, a w Sachsenhausen-Oranienburg członkami jego grupy byli m.in. Brueckmann Józef „Jarosław”, Flis Józef „Sambor” i Rychlik Czesław „Mestwin”.

W IV 1945 Niemcy ewakuowali obóz a w trakcie przemarszu ich grupa zostaje porzucona przez eskortujących ich esesmanów, wówczas więźniowie zorganizowani w grupy narodowe i niektórzy zaopatrzeni w porzuconą broń pod kierunkiem grupy polskiej 3 V weszli do Schwerina zajętego przez armię USA. Kierował grupą Polaków - b. więźniów obozu - którzy w maju 1945 złożyli kwiaty pod pomnikiem ks. Niklota w Schwerinie.

Po wyzwoleniu przewieziony do Lubeki, gdzie pracuje jako kierownik kancelarii. Tam wydaje pisma o charakterze zadrużnym: „Arkona”, „Zaranie” (1945) i współredaguje pismo „Kuźnia” (1945-1946). Jest ich redaktorem i autorem artykułów, podpisywanych „Wojsław”. Współpracowali z nim: Feliks Bator, Józef Flis, Jerzy Juźwiak, Stanisław Kubica, Zbigniew Kwiatkowski, Edward Olczyk, Jerzy Surowiecki. Działał w Zrzeszeniu Polskich Organizacji Zawodowych, gdzie został w 1946 wybrany II wiceprezesem ZPOZ w Lubece, co pozwoliło mu na wywieranie decydującego wpływu na kształt „Kuźni” i nadanie jej zadrużnego charakteru.

W Lubece poznaje Urszulę Kierniczną wywiezioną do Niemiec po kapitulacji Powstania Warszawskiego. Wchodzi ona do środowiska zadrużnego, uczestnicząc w wydawaniu w/w pism w Lubece a w 1947 zawierają związek małżeński.

We wrześniu 23.08.1946 r. wraca do kraju. (Inna data 16/17 09.1946). Od 1946 pracował w Stronnictwie Pracy, pełniąc różne funkcje min. Naczelnik Wydziału Prawnego, sekretarz organizacyjny i sekretarz Klubu Poselskiego w sejmie oraz w Komitecie Słowiańskim i Naczelnictwie ZHP.

Organizuje spotkania członków Zadrugi w Łodzi w 1947 z udziałem m.in. braci Edmunda i Zbigniewa Kucharskich, Bolesława Stępińskiego oraz Bolesława Weszczaka. Był wówczas zwolennikiem szybkiego rozszerzania bazy członkowskiej środowiska, do czego udaje mu się przekonać Jana Stachniuka.

18.11.1948 roku zobowiązał się do współpracy z organami Bezpieczeństwa Publicznego, pseudonim „Szary”. Nie znane są okoliczności werbunku ani motywy współpracy.

07.09. 1949 zatrzymany za „faszyzowanie życia państwowego do 1939” w związku ze sprawą Bolesława Weszczaka. Torturowany w śledztwie m.in. przez płk Julię Bristygier, stracił oko. Skazany wyrokiem Sądu Wojewódzkiego z dn. 09.07.1952 w procesie wraz z Janem Stachniukiem, za przynależność do Zadrugi na 7 lat więzienia. Na mocy amnestii (z 1947) wyrok złagodzono do 4 lat i 8 miesięcy.

W 1953 przebywał w więzieniu w Potulicach, gdzie pracował jako kucharz w więziennym szpitalu. Będąc informatorem organów BP dokonał autodekonspiracji (nie jest jasne czy celowej) porzucając donos znaleziony następnie przez współwięźniów.

W 1956 r zrehabilitowany.

Po wyjściu z więzienia (1954) nawiązuje kontakt z zamieszkałym we Wrocławiu zadrużaninem Józefem Brueckmanem, który pomaga mu znaleźć pracę – w l. 1954-56 pracuje jako instruktor kulturalno-oświatowy w PGR Cieplice Zjednoczenie Wrocław. Od 1956-58 jako instruktor kulturalny w Zjednoczeniu Węgla Brunatnego Wrocław.

W 1958 kierownik oddziału kultury PPRN w Szczytnie

Od 1958-62 wykładowca i wychowawca Uniwersytetu Ludowego w Rudnikach a później w Mostach.

Przenosi się do Kamienia Pomorskiego, gdzie od 15.111962 do 31.07.1963 był kierownikiem PDK. W 1963 mianowany dyrektorem Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Kamieniu Pomorskim do 15.08.67.

Następnie instruktor ds. szkolenia pracowników kultury placówek terenowych lub kierownik Poradni Kulturalno - Oświatowej w Domu Kultury w Kamieniu Pomorskim. Jego wypowiedzi spowodowały założenie na niego Kwestionariusza Ewidencyjnego przez SB w Kamieniu Pomorskim w 1971. Do obserwacji Stępińskiego SB w Kamieniu Pomorskim wykorzystała 6 Tajnych Współpracowników (TW). KE „Zadrużan” został zakończony w 1974 po przeniesieniu się Stępińskiego do Olkusza.

Od 1964 lub 62 członek PZPR, w lipcu 1970 usunięty z partii.

Od 01.09.1971 r. był Kierownikiem Rejonowego Ośrodka Kultury w Golczewie

Udzielał się w Towarzystwie Wiedzy Powszechnej.

W Olkuszu od 1974 pracował jako instruktor kulturalno-oświatowy w Międzyzakładowym Domu Kultury w Jaroszowcu. Po przejściu na emeryturę nadal mieszkał w Olkuszu. Utrzymywał kontakty z niektórymi zadrużanami (Brueckmann, Czarnowski, Jakubowski, Rychlik, Wacyk, odnowił kontakt z Ewą Kwiecińską Szajner), starał się też pozyskać nowe osoby dla tego środowiska. Był zwolennikiem stopniowej odbudowy środowiska zadrużnego nie wierzył jednak zarówno w działania nielegalne, sądząc, że wszystkie są kierowane przez kościół, jak i w pozostawanie w ramach struktur systemu. Napisał pracę Słowiańskie wczoraj, dziś i jutro…amatorsko ujmującą dzieje Słowiańszczyzny i w duchu refleksji Stachniuka rozważającą problem odrodzenia kulturowego tejże (nie wydana).

W 1977 nawiązał z nim kontakt Bogumił Grott wówczas jako początkujący naukowiec rozpoczynający swoje badania nad Zadrugą. Stępiński udzielił mu kilku relacji wprowadzając do obiegu naukowego tezę, jakoby bezpośrednią przyczyną aresztowania jego i Jana Stachniuka było napisanie przez twórcę Zadrugi memoriału do władz komunistycznych i przekazanie jego przez Stępińskiego do KC PZPR. To samo przekazał A. Wacykowi, piszącemu wówczas biografię Stachniuka. Wersji tej nie potwierdzają żadne źródła archiwalne.

Jeszcze w roku 1984 interesowało się nim SB.

3-krotnie żonaty Pierwsza żona Henryka Irena, c. Michała i Szaimy Lewin ur. 16.3.1914r w Łodzi. Miał z nią córkę Krystynę(ur.1938) lub Basię (wg Kieszczyńskiego). Małżeństwo rozpadło się w 1938 w związku z żydowską narodowością żony oraz romansem B. S. z Ewą Kwiecińską (Szajner). Żona i córka przeżyły wojnę, formalny rozwód nastąpił w 1947.

Druga żona Urszula Kierniczna (ur. 1926 w Warszawie, c. Nestora i Jadwigi z Mieczkowskich) formalne małżeństwo 1947, synowie Zbigniew i Włodzimierz. Małżeństwo rozpadło się podczas pobytu Stępińskiego w więzieniu.

W 1973 ożenił się trzeci raz z Gnatowską Barbarą c. Leopolda i Marianny z d. Gruszczyńska ur.24.11. 1913 Wymyślin. Miał adoptowaną córkę Wiesławę.

Zmarł w Olkuszu 8 VIII 1987, pochowany tamże.

Bibliografia:

Archiwalia

Archiwum IPN

IPN Kr 010/11626 (KE „Zadrużan”, Stępiński Bogusław)

GK 927/2445 Sąd Powiatowy w Szczecinie, Protokół przesłuchania świadka z dn. 22.12.69

IPN BU 0208/1021 Kierniczna Urszula

Archiwalia drukowane

Dokumenty z procesu Jana Stachniuka i towarzyszy, „Trygław” 5/2001;

Literatura

Grott B. Arkona, „Zaranie”, Kuźnia”, „W Drodze”, „Stanica” – pisma wydawane przez zadrużan w brytyjskiej strefie okupacyjnej w Niemczech, w: „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, XXI,2

Tenże Religia, cywilizacja, rozwój. Wokół idei Jana Stachniuka, Kraków 2003

Kieszczyński Lucjan, Pamiętnik z lat młodzieńczych wrzesień 1936- styczeń 1945 cz. II (Pamiętnik młodego robotnika), Warszawa 1996.

Rychlik Czesław Człowieczy egzamin, mps. (Wspomnienia z obozów, kopia w zbiorach autora, inna kopia znajduje się w zbiorach Ossolineum).

Wacyk Antoni Jan Stachniuk 1905-1963. Życie i dzieło, t I 1976, t II 1978, t III1984, mps pow.

Teksty Bogusława Stępińskiego

Słowiańskie wczoraj, dziś i jutro…Olkusz 1983, maszynopis w zbiorach Autorów.

Korespondencja – kopie w zbiorach Autorów.

Inne

Informacje Józefa Brueckmana, Józefa Urbanika.

Opr. Mariusz Dymek, Tomasz Szczepański