Podgórski Tadeusz „Jantar”

Ur. 15 IX 1919 w Zakroczmiu w rodzinie robotniczej, która przeniosła się do Warszawy (na Wolę). Tam ukończył w 1939 Liceum Techniczno-Kolejowe otrzymując tytuł technika – mechanika. Działał w ZHP.

We wrześniu 1939 przebywał na obozie harcerskim, skąd powrócił do Warszawy w X 1939. Podjął pracę jako robotnik, jednocześnie studiował ekonomię i socjologię na konspiracyjnym UW.

Związał się ze środowiskiem „Zadrugi” uczestnicząc w spotkaniach środowiska „kosynierów”. Współpracował z Tadeuszem Jędrzejewskim „Wszeborem”. W 1941 jest zwolennikiem przejścia do działania czynnego i wg własnej relacji organizuje „Grupę Sprawczą Zadrugi”, rozwiązaną po kilku miesiącach wobec sprzeciwu Stachniuka. Być może epizod ten ma związek z podobną działalnością Roberta Grabowskiego „Radgasta”, na co jednak brak bliższych dowodów poza zbieżnością w czasie.

Publikował w podziemnych pismach „Zryw” (organ Stronnictwa Zrywu Narodowego) oraz „Kadra” (organ Kadry Polski Niepodległej).

W powstaniu warszawskim walczy w Zgrupowaniu Radosław (batalion „Miotła” pluton „Jerzyki”), od 12 VIII batalion „Czata 49” pluton „Jerzyki”, od 3 IX odcinek „Sarna” kompania por. „Szczęsnego” pluton „Jerzyki”.

Przeszedł szlak bojowy: Wola- Stare Miasto, kanały- Śródmieście Północ- Śródmieście Południe. Dwukrotnie ranny.

Do powstania poszedł w stopniu kpr. pchor., w toku walk awansowany do stopnia ppor.

Po kapitulacji powstania wywieziony do obozu jenieckiego w Sandbostel w Niemczech.

Po wyzwoleniu przez wojska alianckie przez Belgię i Francję dociera do Włoch gdzie wstępuje do II Korpusu służąc do 1946 w 2-giej Warszawskiej Dywizji Pancernej w Referacie Kultury i Prasy. Zdobywa tam pierwsze doświadczenie radiowe.

Po demobilizacji osiadł w Bradford (Wlk. Brytania) gdzie ożenił się i pracował jako szlifierz. W 1948 wstąpił do emigracyjnej Polskiej Partii Socjalistycznej, stopniowo awansując w jej strukturach aż do członka Centralnego Komitetu Zagranicznego PPS. Publikował też na łamach prasy emigracyjnej (m.in. organu PPS „Robotnik”), niekiedy używając pseudonimu „Tadeusz Jantar”.

W 1959 wobec rozłamu w emigracyjnej PPS poparł stanowisko Adama Ciołkosza przeciw stanowisku Zygmunta Zaremby. W 1982 objął funkcję przewodniczącego Centralnego Komitetu PPS.

Udzielał się też w emigracyjnych organizacjach społecznych: Związku Robotników i Rzemieślników Polskich oraz w Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów.

W l. 1965-1985 był redaktorem działu robotniczego Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w Monachium. Jednocześnie kierował pracami Komitetu Głównego PPS w RFN wydając też pismo tamtejszej PPS – „Przemiany”. Jego działalność przyczyniła się do rozbudowy struktur PPS w RFN, zasilonej m.in. działaczami emigracji solidarnościowej po 1981.

Powrócił do Wlk Brytanii na emeryturę osiedlając się w Londynie, nadal jednak był czynny w strukturach emigracyjnej PPS i w strukturach emigracji niepodległościowej, zostając w 1986 wiceprezesem Rady Narodowej (emigracyjna namiastka parlamentu) w Londynie. Zmarł na atak serca w Londynie 5 VIII 1986.

Pochowany na londyńskim cmentarzu Putney Vale, obok grobu Adama Ciołkosza, a w uroczystościach pogrzebowych wzięli udział m. in. Prezydent RP na Uchodźstwie Kazimierz Sabat i przewodnicząca Rady Naczelnej PPS Lidia Ciołkoszowa. Pogrzeb miał charakter katolicki, co pośrednio świadczy o częściowym przynajmniej odejściu P. od przekonań młodości. Utrzymywane przezeń kontakty z niektórymi zadrużanami (Jędrzejewski, Kwaterniak) miały charakter zasadniczo towarzyski.

Żonaty z Janiną Pijanką, dwie córki.

Źródła

Literatura

Ciołkoszowa Lidia Wspomnienie o Tadeuszu Podgórskim, „Robotnik Mazowiecki”(przedruk z „Przemiany” rok XIII, nr 1(96) jesień 1986,

„Przemiany” wydanie specjalne, rok XIII, nr 1(96) jesień 1986, (nr poświęcony T. Podgórskiemu)

Wacyk Antoni Jan Stachniuk 1905-1963. Życie i dzieło, t I 1976, t II 1978, t III1984, mps pow. kserokopia w zbiorach autora (tam cytowany list P. do Wacyka)

Inne

Informacje Danuty Jędrzejewskiej-Szmek, Jacka Kowalskiego (email do autora), Wilhelma Kwaterniaka (list do autora)

www.1944.pl (strona Muzeum Powstania Warszawskiego)

Tomasz Szczepański