Juszczak Franciszek "Przemysław"

Juszczak Franciszek „Przemysław”

Franciszek Juszczak s. Michała i Marii z d. Politańska, ur. 14 VIII 1907 w Białej, pow. Brzeziny. Ojciec był murarzem.

W 1923 sprowadził się na stałe do Łodzi.

Pracując ukończył w 1926 6 klas gimnazjum wieczorowego.

Od 1926 do IV 1943 pracował w łódzkiej Kasie Chorych.

W III 1939 na wczasach w Poroninie spotkał Bogusława Stępińskiego, który zapoznał go z ideami Zadrugi. Po powrocie do Łodzi nawiązał kontakt z tamtejszym środowiskiem zadrużnym, animowanym przez Stępińskiego (m.in. Ewa Kwiecińska-Szajner „Dobroniega”, Lucjan Kieszczyński). Niekiedy środowisko to zbierało się u niego w domu. Latem 1939 poznał Jana Stachniuka podczas jego wizyty w Łodzi.

We wrześniu 1939 znalazł się w Warszawie, gdzie wobec nie przyjęcia go do wojska (był nie przeszkolony) wstąpił do jednego z Ochotniczych Batalionów Pracy, gdzie służył do kapitulacji miasta, a następnie powrócił do Łodzi, nadal pracując w Kasie Chorych.

Od jesieni 1939 brał udział w konspiracyjnej grupie Stronnictwa Pracy (frakcja b. działaczy NPR, późniejszego „Zrywu”) kierowanej przez Bogusława Stępińskiego, wraz z Kieszczyńskim Lucjanem, Kwiecińską Ewą (Szajner, „Dobroniega”), Szczepaniakiem Stanisławem(„Dobrowiest”). Grupa prowadziła m.in. nasłuch radiowy (z egzemplarza radia ukrytego przez Stępińskiego)i zbieranie informacji przydatnych dla podziemia, m. in. spisywanie adresów folksdojczy. Działalność ta trwała także po aresztowaniu Bogusława Stępińskiego (1940), kierowana przez Szczepaniaka. Prowadzono tez kolportaż „Zrywu”, którego egzemplarze z Warszawy przywoził Szczepaniak, oraz dyskutowano tezy „Zadrugi” posługując się m.in. egzemplarzami „Dziejów bez dziejów” przywożonych przez Szczepaniaka. Nawiązano też kontakt (w 1940) z małą grupę robotników sympatyzujących z SP skupioną wokół pracownika łódzkiej fabryki Eiserta Zbigniewa Kucharskiego(„Unidróg”), który został zwolennikiem „Zadrugi”.

W IV 1943 wobec zagrożenia aresztowaniem (po wpadce znajomego łódzkiego działacza PPR) zgłasza się do firmy „Kruempelmen” (podległej Todt Organisation), z którą wyjechał do robót na Wołyniu, z których zbiegł korzystając z zamieszania frontowego. Po powrocie do Łodzi i (wobec informacji, że szuka go Gestapo) zgłoszeniu się ponownym do Todt Organisation pod fałszywym nazwiskiem został wysłany wraz z partią robotników przymusowych do Włoch, gdzie pracował przy budowie fortyfikacji. Stamtąd zbiegł w III 1944 z grupą Polaków i powrócił do Łodzi.

W I 1945 w Łodzi zatrudnił się w MO jako pracownik administracyjny, gdzie służył do VI 1946. Następnie pracował jako pracownik umysłowy.

W I 1946 powtórnie przyjęty do MO.

Od 1945 członek PPR, następnie PZPR.

Po 1945 kontaktował się ze środowiskiem zadrużnym w Łodzi. W 1946 i 1947 odbyło się kilku spotkań tego środowiska w Łodzi poświęconych perspektywom działalności w nowych warunkach, udział w nich wzięli m.in. Jan Stachniuk, (który w 1946 parokrotnie przyjeżdżał do Łodzi) bracia Edmund i Zbigniew Kucharscy, Bolesław Stępiński (brat Bogusława) i Bogusław Stępiński po powrocie do Łodzi we wrześniu 1946. Juszczak wiedział o tym i nie zameldował swoim przełożonym.

Wobec ujawnienia tych faktów a także zatajenia udziału w Zadrudze w ankiecie personalnej J. został w 1949 przesłuchany na tę okoliczność, tłumacząc się ze środowisko to było zwykłą grupą samokształceniową. W XII 1949 wysłał prośbę o zwolnienie z szeregów MO.

W II 1950 został zawieszony a następnie w IV 1950 dyscyplinarnie zwolniony ze służby.

Pracował następnie w różnych spółdzielniach pracy na stanowiskach średniego szczebla, od VI 1959 w Przedsiębiorstwie Robót Elektrycznych „Elektromontaż” w Łodzi jako ekonomista.

Żonaty z Heleną z d. Sztark, dzieci Urszula i Samuel.

Brak dalszych danych.

Źródła

Archiwalia

Archiwum IPN

IPN Ld 0231/273/CD/1 Akta personalne funkcjonariusza MO Juszczak Franciszek

IPN 00231/153 t 1 Informacja o „Zadrudze”

Literatura

Kieszczyński Lucjan Pamiętnik z lat młodzieńczych wrzesień 1936-styczeń 1945, Warszawa 1996