Jędrzejewski Tadeusz "Wszebor"

Tadeusz Jędrzejewski („Wszebor”) s. Stanisława i Bronisławy z d. Szeliga, ur. 2 X 1921, w Warszawie, w rodzinie robotnika kolejowego.

Uczęszczał do gimnazjum im. Adama Mickiewicza, uzyskując tam „małą maturę”.

W okresie 1936-1939 członek ZHP, w 1939 został drużynowym 99 WDH.

W kampanii wrześniowej ochotnik WP, służył w III/32 pp, walczył w rejonie Działdowa gdzie otrzymał postrzał w ramię. Skutkiem postrzału będzie trwałe ograniczenie sprawności lewej ręki.

Po powrocie do Warszawy zgłosił się do konspiracyjnego ZHP. W 1940 nawiązał kontakt z Zadrugą, będąc w środowisku określonym przez Stachniuka jako „kosynierzy”. Wobec preferowania przez tego ostatniego tworzenia ośrodka myśli, do której chcący walczyć młodzi ludzie z natury rzeczy mniej się nadawali, środowisko to zostało przekazane Kadrze Polski Niepodległej, pozostającej pod ideowymi wpływami działaczy grupy „Zrywu” (późniejszego Stronnictwa Zrywu Narodowego), a poprzez nie - także Zadrugi. J. w kwietniu 1940 występuje z ZHP i wstępuje do KPN, w 1943 połączonej z AK. Prowadzi skup broni krótkiej, akcje małego sabotażu (m.in. gazowanie kin), hurtowy kolportaż prasy konspiracyjnej.

Równocześnie współpracuje z ze środowiskiem „Zrywu”, wchodząc do redakcji tego pisma, a także pisma KPN – „Kadra”. Kieruje też grupą młodzieżową tego środowiska.

W lipcu 1943 ukończył podziemną Szkołę Podchorążych w stopniu plut. pchor.

W okresie VI 1941- X 1943 pracuje jako magazynier w hurtowni warzyw przy pl. Żelaznej Bramy w W-wie, skąd wykradał „Liferscheiny” – zamówienia z oryginalnymi pieczęciami niemieckim, a także uczestniczył w zatruwaniu jabłek przeznaczonych dla armii niemieckiej. Jesienią 1943 otrzymuje przydział do partyzantki, w okresie od XI 1943 do II 1944 służy w oddziale rtm. „Tomka”/”Ostoi” (Józefa Gajewskiego) w rejonie Łuków-Siedlce. Po powrocie do Warszawy przydzielony do oddziałów dyspozycyjnych Kedywu (komp. „Szczęsnego”, batalion „Miotła”).

W Powstaniu Warszawskim walczy w baonie „Miotła” ramach Zgrupowania „Radosław”, przechodząc jego szlak bojowy z Woli poprzez Stare Miasto, Śródmieście, Czerniaków. Uczestniczy w walkach o Monopol na Woli, na ul. Kaczej, na Stawkach, w obronie Szpitala św. Jana Bożego (ul. Bonifraterska). Uczestniczy w nieudanym desancie kanałowym na Pl. Bankowy. Przechodzi kanałami z pl. Krasińskich do Śródmieścia (na ul. Warecką). Dowodzi obroną placówki przy ul. Książęcej (obecne Muzeum Ziemi). Dwukrotnie ranny, dwukrotnie odznaczony KW. Awansowany na ppor. rozkazem z dn. 9 IX 1944.

Po klęsce Powstania w niewoli niemieckiej, przebywał w obozie w Sandbostel. Po wyzwoleniu przejściowo w PWX w Camp Verden, następnie w Delmenhorst. Nawiązał tam kontakty z grupą A. Wacyka w Wlk. Brytanii.

14 XI 1945 powrócił do kraju. Od XII 1945 do VI 1946 pracuje w (wydawanym pod auspicjami Z. Felczaka) bydgoskim „Ilustrowanym Kurierze Codziennym”. Latem 1946 zamieszkał w Poznaniu, gdzie od VIII 1946 do VIII 1947 pracuje w redakcji pisma „Zryw”, będącego legalną kontynuacją wydawanego przez SZN podziemnego periodyku. Zespół pisma określał się jako ruch neonarodowy. Jest tam zastępcą redaktora naczelnego, samo pismo drukuje teksty członków Zadrugi i „Stronnictwa Zrywu Narodowego”. (Pisywał tam m.in. Jan Stachniuk pod pseudonimami). W swojej publicystyce J. na łamach „Zrywu” bliski był postawom pozytywistycznym, akcentując konieczność wzmocnienia potencjału kulturowo - cywilizacyjnego Polski w istniejących realiach. Krytykował też (w sposób zawoalowany) marksizm z pozycji zadrużnych, a pozostawanie w związku z ZSRR (w prywatnych wypowiedziach używał określenia zależność) uzasadniał racją stanu i względami geopolitycznymi.

Po likwidacji „Zrywu” (ostatni znany nr to 6/1947 z 1-15 IV 1947) od VIII 1947 pracuje w Wojewódzkim Urzędzie Kontroli Prasy (cenzura) w Poznaniu.

W 1947r. zdał maturę w Poznaniu, gdzie następnie rozpoczął studia na Wydziale Humanistycznym UAM, kontynuowane na Wydziale Filozoficznym UW (sekcja socjologii) gdzie uzyskał absolutorium, nie bronił jednak dyplomu.

W XII 1947 wstąpił do PPR, pozostając członkiem PZPR do 1981r.

W V 1948 przeniesiony służbowo do Warszawy gdzie pracuje w GUKP. W l. 1950- sierpień 1960 pracował w Agencji Publicystyczno - Informacyjnej, jako publicysta specjalizujący się w problematyce krajowej.

Zeznawał jako świadek w procesie Jana Stachniuka w 1952. Był rozpracowywany przez UB w związku ze sprawą „Zadrugi”, ale nie zachowała się jego teczka ewidencyjna, którą najprawdopodobniej założono. Wg (zawierającego liczne błędy) dokumentu UB to J. miał przekazywać Stachniukowi pomoc finansową od F. Widy-Wirskiego, jednak relacjonujący tę sprawę Wacyk, pisząc o takim fakcie w 1946r. nic nie wspomina o pośredniku.

Od 15 VIII 1960 do 31 XII 1981(formalnie, a faktycznie do 13 XII 1981, kiedy to nie uzyskał prawa wstępu do budynku) pracował w Polskim Radio w programie Głos Mazowsza jako dziennikarz specjalizujący się w problematyce gospodarczej. Szczególną uwagą otaczał sprawy ZM Ursus i Petrochemii Płock. Skupiał się na zagadnieniach przemysłu, unikając tematów i wypowiedzi ideologicznych. We IX 1981 składa akces do NSZZ ”Solidarność”, na forum partyjnym protestując wobec szykanowania kolegów za poglądy.

W stanie wojennym odmówił współpracy z Polskim Radiem i przeszedł na emeryturę, poświęcając się pisaniu pracy Kulturowe wyznaczniki osobowości, a także działalności społecznej w środowisku kombatanckim. Był członkiem Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Bohaterów Powstania Warszawskiego 1944.

Żona Halina (1926,chirurg-ortopeda, dr. nauk med.), c. Danuta (1952, dr inż arch., rzeczoznawca majątkowy).

Odznaczenia: Krzyż Walecznych (2x), Medal Wojska (MON RP w Londynie), Krzyż AK, Odznaka Pamiątkowa Zgrupowania „Radosław”, Warszawski Krzyż Powstańczy, Krzyż Partyzancki, Krzyż Kawalerski OOP.

Zmarł 14 X 1992 w Warszawie, pochowany na Cmentarzu Powązki Wojskowe.

Źródła:

Archiwalia:

IPN 00231/153 t 1. k 1-30 (Informacja o „Zadrudze”, z 21 IV 1950);

Zaświadczenie z 5 XII 1945 F. Widy – Wirskiego o służbie T.J. w KPN, uczestnictwie w Powstaniu Warszawskim i odznaczeniu KW– kserokopia w zbiorach autora.

Legitymacje: Medalu Wojska(Londyn 1948), Krzyża AK (Londyn 1975); Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski (1978); Odznaki Pamiątkowej Zgrupowania „Radosław” (1979), Warszawskiego Krzyża Powstańczego (1982), list J. K. Kostrzewskiego (przewodniczący Społecznego Komitetu Budowy Pomnika „Bohaterów Powstania Warszawskiego 1944”) do T.J. z 18 V 1992 - kserokopie w zbiorach autora.

Literatura:

J. Radzymińska Zawsze niepodlegli, Wrocław 1991;

Wacyk A. Jan Stachniuk 1905-1963. Życie…

Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego (pr. zb.)

Relacje:

Informacje Danuty Jędrzejewskiej-Szmek (córka), Kazimierza Majewskiego, Józefa Sobieckiego.

Prasa

„Zryw” 1946-1947

Inne – odręczna dedykacja Jana Stachniuka na egzemplarzu „Dziejów bez dziejów” – kserokopia w zbiorach autora.