Brykalski Zygmunt "Duży", "Dąbrowski"

ze zbiorów rodziny Z. B.

Brykalski Zygmunt „Duży”, „Dąbrowski”

Zygmunt Brykalski ur. 24 IV 1922 w Warszawie, s. Ignacego i Marii z Moczarskich. Ojciec był rzeźnikiem a następnie drobnym przedsiębiorcą. Po przedwczesnej śmierci ojca wychowywała go matka (wraz z 9-ciorgiem rodzeństwa).

Ukończył pierwszą klasę w I Gimnazjum Męskim w Warszawie, a następnie uczył się w gimnazjum w Korpusie Kadetów w Rawiczu, które ukończył w 1939.

We wrześniu 1939 wstąpił na ochotnika do formowanej kompanii ochotniczej WP na Cytadeli, gdzie w stopniu szeregowca służył do kapitulacji Warszawy.

Następnie pracował jako goniec w Stołecznym Komitecie Samopomocy Społecznej, a później szkląc okna i handlując ciastkami, dostarczał też mąkę do cukierni. Zarazem w l. 1940-1942 ukończył legalną Szkołę Metaloznawczo-Odlewniczą II stopnia jednocześnie przerabiając kurs liceum humanistycznego na tajnych kompletach. W 1942 otrzymał dyplom technika – metalurga i uzyskał konspiracyjną maturę. Następnie uczęszczał na tajne wykłady Wolnej Wszechnicy i Wydziału Humanistycznego UW, ale bez zdawania egzaminów. 

W 1941 (lub wiosną 1942) poprzez swojego znajomego sprzed wojny Józefa Kowalczyka („Sławbor”) nawiązuje kontakt ze środowiskiem Zadrugi. Wstępuje do grupy „Zryw” i do „Kadry Polski Niepodległej” organizując jej środowisko młodzieżowe, m.in. organizując spotkania samokształceniowe u Kowalczyka i w innych lokalach. Zetknął się wówczas z Tadeuszem Jędrzejewskim („Wszebor”), Feliksem Widy-Wirskim i Zygmuntem Felczakiem, pod rozkazami którego przez pewien czas pozostawał, pełniąc m. in. funkcję jego łącznika.

W 1944 walczy w Powstaniu Warszawskim na Ochocie. Awansowany do stopnia ppor. i odznaczony KW (formalnie przyznany w 1945). Ranny w nogę zostaje wywieziony jako cywil do obozu w Pruszkowie, a następnie dostaje się do szpitala w Milanówku, a wobec zagrożenia rannych ze strony Niemców ukrywa się w mieszkaniu prywatnym w Milanówku gdzie przebywa do I 1945.

Od lutego 1945 pracował jako sekretarz Zygmunta Felczaka w Bydgoszczy, a od lata 1945 „oficer do specjalnych zleceń” (wg własnego określenia - de facto ochrony osobistej) u wojewody Feliksa Widy-Wirskiego w Poznaniu do połowy 1946. Następnie pracował w dwutygodniku „Zryw” (Poznań 1946-1947). Od lipca 1947 pracuje w WUKPPiW jako cenzor.

Był członkiem Stronnictwa Pracy w l. 1945-47, w końcu 1947 wstąpił do PPR.

Studiował na Wydziale Prawno-Ekonomicznym UAM w Poznaniu, otrzymując absolutorium w 1949.

W lipcu 1949 przeprowadził się do Warszawy gdzie prawdopodobnie dzięki wsparciu Józefa Kowalczyka otrzymał pracę w Głównym Urzędzie Kontroli Prasy jako cenzor.

W XI 1950 usunięty z pracy w GUKP za ukrycie przed Partią faktu należenia w czasie okupacji do organizacji Zadruga. (Otrzymał też naganę partyjną). Dzięki protekcji z KW PZPR otrzymał pracę w Agencji Robotniczej.

Następnie pracował w „Życiu Warszawy” i w miesięczniku „Przyjaźń” organ Tow. Przyjaźni Polsko - Radzieckiej.
Przesłuchiwany przez UB w sprawie Widy-Wirskiego (w II 1953) odciął się od Zadrugi najprawdopodobniej kierując się oportunizmem życiowym. Również przynależność do PZPR nie wyrażała jego rzeczywistych przekonań a była wyborem sytuacyjnym. W gronie najbliższych bowiem, wyrażał pogląd o konieczności upadku socjalizmu w Polsce (w późniejszym okresie życia opracowując notatki uzasadniające tą tezę) a synowi wpajał przekonanie o wadze tradycji słowiańskiej dla kultury polskiej.

Żonaty z Anną z Światopełk-Czetwertyńskich, syn Jarosław (1951).
Odznaczenia: Krzyż Walecznych (1945), Srebrny Krzyż Zasługi(1946), Odznaka Grunwaldzka (1946), Medal Zwycięstwa i Wolności (1946), Medal X-lecia PRL (1955), Złoty Krzyż Zasługi (1957), Krzyż Kawalerski OOP (1964), Krzyż Oficerski OOP (1979), Warszawski Krzyż Powstańczy (pośmiertnie 1982).

Zmarł na raka 26 VIII 1980 w Warszawie.

Źródła:
Archiwum IPN
IPN 00231/153 t 1. (Informacja o „Zadrudze”, z 21 IV 1950);
IPN BU 01178/1465/D Brykalski Zygmunt
IPN BU 01251/284 cz 2 ( tam protokół przesłuchania Z.B. dot. Widy-Wirskiego)

Literatura
Radzymińska J. Zawsze niepodlegli, Wrocław 1991
Inne
Informacje Jarosława Brykalskiego.